środa, 29 października 2014

Żydzi w Warszawie


W kontekście otwarcia nowego muzeum - Muzeum Historii Żydów Polskich, antropolożka postanowiła przyjrzeć się tej wielowiekowej warszawskiej koegzystencji. Za Janem Stanisławm Bystroniem, klasykiem polskiej etnografii i autorem książki "Warszawa" (Warszawa, wydanie II, 1977), antropolożka donosi więc o sytuacji Żydów w Warszawie na przestrzeni dziejów: 

Żydzi w Warszawie pojawiają się prawdopodobnie w końcu XIV wieku. Mieszkają w obrębie murów miejskich (m.in. na ulicy Żydowskiej) oraz na przedmieściach. Zajmują się handlem i lichwą, a także leczeniem. Mają synagogę i cmentarz.
„W latach 1454-1455 mamy głuche wieści o pogromie powstałym pod wpływem akcji św. Jana Kapistrana”. (s.24)
„W 1483 książę Bolesław nadaje mieszczanom warszawskim przywilej wykluczający obcych kupców od możności prowadzenia handlu detalicznego poza obszarami głównych jarmarków” (s.25)

W  1527 Zygmunt Stary potwierdza przywilej „de non toleranids Judaeis”, na mocy którego zabrania Żydom mieszkać w Starej i Nowej Warszawie, a także na przedmieściach, a także posiadać tam domy, mieszkania i nieruchomości.
Ulica Żydowska zostaje zabudowana, a w miejscu kirkuty w 1531 roku powstaje piekarnia. (s.30-31)
Zygmunt August potwierdza to w 1570 roku i zakazuje Żydom mieszkać w promieniu dwóch mil od miasta.

Wiek siedemnasty – „miasto nadal teoretycznie nie dopuszcza ani dysydentów, ani Żydów, chociaż jak zawsze, są od tej reguły wyjątki. Tak więc Żydzi mogą bywać w stolicy w czasie sejmów (…). Oczywiście do Żydów utrzymują się dawne zakazy. Nie wolno więc ludności żydowskiej mieszkać na stałe w mieście, dopuszcza się Żydów jedynie w czasie walnych sejmów, i to za opłatą (takie „sejmowe”) (…) Ale nie znaczy to, jakoby Żydów poza okresami sejmów w ogóle w mieście nie było; mieszkali oni tu poza wiedzą władz lub też za cichą ich zgodą; było ich zwłaszcza dużo w jurydykach*, gdzie władze były daleko bardziej pobłażliwe, a Żydzi byli potrzebni czy to jako pośrednicy, czy rzemieślnicy” (s. 68-69). 

Ciąg dalszy nastąpi...

* jurydyka - za wikipedią: (łac. iuridicus = prawny) – osada obok miasta królewskiego, rzadziej enklawa na gruntach miejskich, niepodlegająca władzom miejskim i miejskiemu sądownictwu.